Ο Ορχάν Παμούκ, ένας από τους πιο πολυδιαβασμένους Τούρκους συγγραφείς, που χαίρει μεγάλης εκτίμησης στο αναγνωστικό κοινό και τους διανοούμενους της Δυτικής Ευρώπης και της Τουρκίας, έχει στο ενεργητικό του πολυάριθμα έργα. Δείγμα μόνο των προαναφερθέντων είναι το γεγονός ότι υπήρξε ένας από τους επικρατέστερους υποψηφίους για το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2005, το οποίο τελικά απονεμήθηκε στον μεγαλύτερο εν ζωή Βρετανό θεατράνθρωπο Χάρολντ Πίντερ.
Παρ’ όλα αυτά στις 16 Δεκεμβρίου ξεκινά η δίκη του, στην χώρα του. Η παραπομπή του σε δίκη γίνεται βάσει του πολυσυζητημένου για περιορισμό της ελευθερίας έκφρασης άρθρου 301 του πρόσφατα αναθεωρημένου ποινικού κώδικα (που σημειωτέον αναθεωρήθηκε ώστε η Τουρκία να συμμορφωθεί με τα διεθνή πρότυπα και για να εκπληρώσει τις προϋποθέσεις για ένταξη στην ΕΕ), «για εξύβριση της τουρκικής ταυτότητας», επειδή αναφέρθηκε στη σφαγή των Αρμενίων το 1915.
Συγκεκριμένα, ο Παμούκ είχε δηλώσει τον περασμένο Φεβρουάριο στο ένθετο περιοδικό «Das Magazine» της ελβετικής εφημερίδας «Tages Anzeiger» ότι «30.000 Κούρδοι και ένα εκατομμύριο Αρμένιοι σκοτώθηκαν σε εδάφη της Τουρκίας και κανείς, παρά μόνο εγώ, τολμώ και μιλάω γι' αυτό».
Σε δηλώσεις του αργότερα στο CNN Turk μεταξύ άλλων τόνισε: «Δεν είπα ούτε ότι "οι Τούρκοι σκότωσαν τους Αρμένιους" ούτε ότι "εμείς τους σκοτώσαμε" και δεν μίλησα ποτέ για γενοκτονία», υποστηρίζοντας ότι οι «επίμαχες» φράσεις του διαστρεβλώθηκαν. Γιατί ο ίδιος επέλεξε να αναφερθεί σε αυτά τα γεγονότα και κατόπιν να δώσει διευκρινίσεις είναι πιθανόν ένα ζήτημα. Εκείνο όμως που έχει συμβολική (και όχι μόνο) σημασία είναι η παραπομπή του σε δίκη.
Η υπόθεση μάλιστα αποκτά ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον μετά και την πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να συγκροτήσει πενταμελή αντιπροσωπεία που θα παρακολουθήσει με το καθεστώς του παρατηρητή την δίκη. Σε προηγούμενη, σχετική με το θέμα, απόφασή του το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε ζητήσει από την Τουρκική κυβέρνηση την άρση των κατηγοριών κατά του Παμούκ, κάτι που δυστυχώς δεν εισακούσθηκε.
Το ζήτημα προκύπτει απ’ το ότι η γείτονα δεν αναγνωρίζει ως ιστορικό γεγονός τις σφαγές των Αρμενίων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, που από το 1915 ως το 1917 κόστισαν το θάνατο σε ενάμιση εκατομμύριο Αρμένιους και απορρίπτει κατηγορηματικά τη θέση ότι επρόκειτο για γενοκτονία. Προκύπτει όμως και από το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει συμφιλιωθεί, δυστυχώς, έως σήμερα με τα λάθη του παρελθόντος. Και ενώ ως όφειλε να επιτρέπει τουλάχιστον έναν δημόσιο διάλογο για το ζήτημα της γενοκτονίας των Αρμενίων, τουναντίον παραπέμπει σε δίκη όσους μιλούν ανοιχτά για το ζήτημα, στηριζόμενη στο άρθρο 301 περί «εξύβρισης της τουρκικής ταυτότητας».
Είναι βεβαίως βαθύτερο το ζήτημα, μιας και άπτεται της ελευθερίας έκφρασης καθώς και της αποδοχής των ιστορικών γεγονότων. Πρόσφατες δημοσιεύσεις, στην δυτική Ευρώπη, που επιχειρούσαν να αποποιήσουν την Ναζιστική θηριωδία του Ολοκαυτώματος είχαν ως αποτέλεσμα την καταδίκη των συγγραφέων. Εκεί βλέπετε η αποδοχή των ιστορικών καταστροφικών εγκλημάτων είναι επιβεβλημένη. Στην γείτονα όμως ούτε λόγος για την γενοκτονία των Αρμενίων. Ή μάλλον όπου λόγος, πίπτει δίκη! Και βεβαίως ο παραλληλισμός αυτός μπορεί να είναι εν πολλοίς απλοϊκός, επιπόλαιος και άστοχος, υποκρύπτει όμως μια ένδειξη ότι κάποια πρόοδος όσο αφορά την ελευθερία έκφρασης πρέπει να επέλθει στην Τουρκία.
Με την παραπομπή εξάλλου του Παμούκ σε δίκη θεωρώ ότι οι επικριτές της Τουρκίας στην δυτική Ευρώπη βρίσκουν, για μια ακόμη φορά, πρόσφορο έδαφος για περαιτέρω επικριτικά σχόλια, την στιγμή που οι δημοσκοπήσεις για την έναρξη των διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση τον περασμένο Δεκέμβριο έδειχναν πως σε πολλές δυτικοευρωπαϊκές χώρες (μεταξύ αυτών η Γαλλία και η Ολλανδία) οι πολίτες είναι ενάντια στην Ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας.
Και τέλος, για να ξεκαθαρίσω κάτι, όπως φαντάζομαι οι περισσότεροι σήμερα στην Ελλάδα, αντιλαμβάνομαι την Ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας ως επιθυμητή, όταν, εάν και εφόσον βεβαίως τηρούνται όλες οι απαραίτητες προϋποθέσεις και τα κριτήρια, μιας και η διαπραγματευτική περίοδος, μεταξύ άλλων, θα συμβάλλει στον εκδημοκρατισμό της χώρας. Απλώς, και πάλι, επιβεβαιώνεται ότι ο δρόμος της Τουρκίας προς την Ευρώπη θα είναι μακρύς…
Δεν έχω διαβάσει ακόμη κάποιο από τα βιβλία του Ορχάν Παμούκ αλλά υποσχέθηκα στον εαυτό μου ότι σύντομα θα το πράξω.
Θα παρότρυνα πάντως ανεπιφύλακτα σε όλους να δουν (ή να ξαναδούν) την ταινία- αριστούργημα, Αραράτ, του (αρμενικής καταγωγής) σκηνοθέτη Ατόμ Εγκογιάν [σημειωτέον ότι η προβολή της ταινίας είχε προκαλέσει αναστάτωση στην Τουρκία και η προβολή της είχε απαγορευθεί παρά την διαφορετική γνώμη του Τούρκου Υπουργού Πολιτισμού]. «Θεωρώ ότι η ταινία λέει ξεκάθαρα πως δεν μπορείς να κρίνεις το σημερινό άνθρωπο από ενέργειες ανθρώπων που δεν υπάρχουν πια. Μπορείς, όμως, να κρίνεις ένα καθεστώς. Και είναι άξιο απορίας πως αυτό το καθεστώς εξακολουθεί να λέει ψέματα στο λαό του εδώ και 87 χρόνια», είχε δηλώσει ο σκηνοθέτης σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στο περιοδικό ΣΙΝΕΜΑ όταν η ταινία πρωτοπροβλήθηκε στη χώρα μας.
Εφημερίδα "Πολίτης της Θράκης"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου