Η Αλλαγή του Κλίματος έχει Ήδη Αρχίσει: «Καιρός για Δράση»

Αφιέρωμα: Περιβάλλον – Κλιματική Αλλαγή
Επιμέλεια: Απόστολος Νικολαϊδης


«Η εποχή της αναβλητικότητας, των ημιμέτρων, της αναβολής των λύσεων, της καθυστέρησης φτάνει στο τέλος της. Τη θέση της θα πάρει η εποχή των επιπτώσεων», Γουίνστον Τσόρτσιλ (1936)

Η κλιματική αλλαγή συμβαίνει ήδη και μας επηρεάζει όλους. Αυτό είναι το συμπέρασμα μιας πλειάδας έγκριτων μελετών που βλέπουν το φως της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια. Ειδικά η φετινή χρονιά αποτελεί σημείο καμπής για την κλιματική αλλαγή. Τόσο η παρουσίαση της τελευταίας μελέτης της Διακυβερνητικής Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Αλλαγές (IPCC), όσο και η από κοινού φετινή απονομή του Νόμπελ Ειρήνης στον Αμερικανό πρώην Αντιπρόεδρο, Αλ Γκορ, και την Διακυβερνητική Διάσκεψη για το Κλίμα, οδήγησαν σε μια αυξημένη ενημέρωση του κοινού για τις κλιματικές αλλαγές.

Πόσο όμως κατανοούμε το μέγεθος του προβλήματος αλλά και τις δυνατότητες που υπάρχουν για την επίλυσή του; Με γνώμονα αυτά τα δύο ερωτήματα, αλλά και με αφορμή την επικείμενη, εξαιρετικής σημασίας, Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, που θα πραγματοποιηθεί στο Μπαλί (3-14 Δεκεμβρίου 2007), το σύντομο αυτό αφιέρωμα φιλοδοξεί να φωτίσει πολύ συνοπτικά ορισμένες πτυχές του φαινομένου.

Η αιτία

Είναι πλέον γνωστό ότι ο όρος κλιματική αλλαγή αναφέρεται στην αύξηση της θερμοκρασίας της γης, η οποία προκαλείται από την αύξηση στην ατμόσφαιρα αερίων που έχουν την ιδιότητα να παγιδεύουν θερμότητα. Παγκοσμίως, οι μετρήσεις δείχνουν ότι ρύποι που απορρέουν από συγκεκριμένους «ρυπογόνους τομείς», ευθύνονται για την όξυνση του προβλήματος. Για παράδειγμα, στη χώρα μας υπολογίζεται ότι περίπου το 40% του συνόλου των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου προέρχεται από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (ακολουθούν οι μεταφορές, ο οικιακός τομέας, η γεωργία και ο τομέας των υπηρεσιών). Για αυτό και περιβαλλοντικές οργανώσεις προτείνουν την χρησιμοποίηση πιο οικολογικών μορφών ενέργειες (ανανεώσιμες πηγές ενέργειες) σε συνδυασμό με την εξοικονόμηση ενέργειας.

Το υπάρχον ενεργειακό πρότυπο που στηρίζεται σε ρυπογόνα καύσιμα, σε συνδυασμό με την ενεργειακή σπατάλη (διαρκής επέκταση των μεταφορικών δικτύων και κυριαρχία του ΙΧ αυτοκινήτου στη μετακίνηση), αλλά και την βιομηχανική ανάπτυξη χωρίς περιβαλλοντικούς περιορισμούς, την συνεχώς διογκούμενη αστικοποίηση, την γενικότερη καταστροφή της φύσης (π.χ. αποψίλωση δασών, συρρίκνωση αστικού/περιαστικού πρασίνου) διαμορφώνουν το συνολικό σκηνικό της περιβαλλοντικής καταστροφής που οδηγεί στην κλιματική αλλαγή.

Τα ανησυχητικά δεδομένα

Καθημερινά, λοιπόν, όλο και περισσότερο ακούμε και βλέπουμε απειλητικά στοιχεία για την κατάσταση του πλανήτη. Ορισμένα μόνο από τα στοιχεία αυτά που συνθέτουν το «πάζλ» των κλιματικών μεταβολών είναι τα ακόλουθα:

 Το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική και στην Ανταρκτική επιταχύνεται με ραγδαίους ρυθμούς και η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει παγκοσμίως,
 Τα 20 θερμότερα καταγεγραμμένα έτη βρίσκονται εντός της τελευταίας 25ετίας. Ο ρυθμός μάλιστα αύξησης της θερμοκρασίας συνεχώς επιταχύνεται,
 Ο παραδοσιακός ρυθμός αλλαγής των εποχών της γης (καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας, άνοιξη) αλλάζει,
 Έχουμε ήδη έρθει αντιμέτωποι με κύματα καύσωνα που οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι θα γίνουν συχνότερα αν δεν αντιμετωπίσουμε αποφασιστικά την υπερθέρμανση του πλανήτη,
 Οι πλημμύρες παγκοσμίως αυξάνονται δραματικά. Υπολογίζεται ότι η ποσότητα των βροχοπτώσεων και των χιονοπτώσεων έχει αυξηθεί (ανομοιόμορφα) παγκοσμίως τον τελευταίο αιώνα περίπου κατά 20%.
 Η ερημοποίηση αυξάνεται σε ολόκληρο τον πλανήτη από δεκαετία σε δεκαετία,
 Καινούργια στοιχεία ωθούν τους επιστήμονες στο συμπέρασμα πως η υπερθέρμανση του πλανήτη μπορεί να οδηγεί ακόμα και σε αυξημένη συχνότητα τυφώνων.

Όλα τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα:
 να διαταράσσονται εκατομμύρια οικολογικά συστήματα,
 να απειλούνται υπό εξαφάνιση πολλά είδη φυτών και ζώων,
 να δημιουργούνται «νεκρές ζώνες» στο θαλάσσιο χώρο,
 ο ανθρώπινος οργανισμός να γίνεται πιο ευπαθείς σε άγνωστες και νέες ασθένειες,
 πολλοί κάτοικοι των νησιών του Ειρηνικού να έχουν αναγκαστεί να εκκενώσουν τα σπίτια τους εξαιτίας της ανόδου της θάλασσας
 οι πρώτοι οικολογικοί πρόσφυγες να είναι ήδη γεγονός

Λόγω των ανησυχητικών αυτών δεδομένων, η κλιματική αλλαγή γρήγορα μετατράπηκε από καθαρά επιστημονικό πεδίο και σε πολιτικό ζήτημα. Το γεγονός μάλιστα ότι απειλείται το μέλλον του πλανήτη και συνεπώς το μέλλον των παιδιών μας, αλλά και ότι το μεγαλύτερο «κόστος» της κλιματικής αλλαγής θα το επωμιστούν οι φτωχότερες, και όχι οι πλουσιότερες, χώρες, αποκάλυψε και την ηθική διάσταση του προβλήματος.

Όπως σε οποιαδήποτε άλλη παγκόσμια πρόκληση, έτσι και στην προκειμένη περίπτωση, η ανθρωπότητα έχει την υποχρέωση να αντιδράσει συλλογικά και αποφασιστικά. Και φαίνεται πως δειλά - δειλά η διεθνής κοινότητα αντιλαμβάνεται την κρισιμότητα του προβλήματος.

Σημαντική ίσως παράμετρος σε αυτήν την παγκόσμια αντίδραση αποτέλεσε ο ρόλος των επιστημόνων. Κι αυτό γιατί έως πρότινος δεν υπήρχε οικουμενική επιστημονική παραδοχή για τον ρόλο του ανθρώπινου παράγοντα στην κλιματική αλλαγή. Το «νεφελώδες» αυτό επιστημονικό πλαίσιο, διευκόλυνε εκείνες τις χώρες οι οποίες επέλεγαν να μην αναλάβουν δράση απέναντι στο πρόβλημα. Σήμερα όμως, και μετά από τη χρόνια μάχη χιλιάδων περιβαλλοντολόγων και ενός αριθμού κρατών διεθνώς (μεταξύ των οποίων και τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης), έχει διαμορφωθεί ισχυρή και αδιαμφισβήτητη επιστημονική συναίνεση ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη οφείλεται κατ’ εξοχήν στον άνθρωπο. Πληθώρα αξιόπιστων μελετών έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, αν συνεχίσουμε να εκπέμπουμε διοξείδιο του άνθρακα με τους ίδιους ρυθμούς, η υπερθέρμανση θα γίνεται ολοένα και πιο επιζήμια.

Σημαντικοί σταθμοί διαπραγμάτευσης για το κλίμα

Μέχρις ότου όμως επιτευχθεί αυτή η επιστημονική συναίνεση, μικρά βήματα διαπραγματεύσεων για το κλίμα λάμβαναν χώρα. Η απαρχή έγινε το 1987 στην αναφορά της Παγκόσμιας Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, η οποία καλούσε για μια συνδιάσκεψη η οποία θα αντιμετώπιζε τις σοβαρότερες περιβαλλοντικές απειλές (μία από αυτές και την κλιματική αλλαγή).

Εν συνεχεία, το 1992, στο Ρίο Ντε Τζανέιρο πραγματοποιήθηκε η Παγκόσμια Διάσκεψη για την Ανάπτυξη και το Περιβάλλον. Σημαντικότερο ίσως αποτέλεσμα της Διάσκεψης υπήρξε η προώθηση της Σύμβασης - Πλαίσιο για την Κλιματική Αλλαγή, η οποία αναγνώρισε τον κίνδυνο της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Αποδέχτηκε, επίσης, ότι η επιστημονική αβεβαιότητα για τις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών δεν έπρεπε να αποτελέσει δικαιολογία για αδράνεια. Έτσι υιοθετήθηκε η αρχή της προφύλαξης (precautionary principle).

Τη Σύμβαση - Πλαίσιο υπέγραψαν πάνω από 165 χώρες, και σύντομα συμφωνήθηκε η ανάγκη για περαιτέρω συνεργασία, μέσω μιας δεσμευτικής συμφωνίας. Η συμφωνία αυτή θα ήταν το Πρωτόκολλο του Κιότο (1997), σύμφωνα με το οποίο οι ανεπτυγμένες χώρες δεσμεύτηκαν να μειώσουν συνολικά τις εκπομπές των κύριων αερίων του θερμοκηπίου, κατά 5,2% (με βάση τις εκπομπές του 1990) ως το 2012.

Το Πρωτόκολλο του Κιότο αποτέλεσε ένα θετικότατο βήμα, καθώς υπήρξε η πρώτη συμφωνία για το κλίμα που έθεσε συγκεκριμένο και κοινό στόχο (μείωση των αερίων του θερμοκηπίου), αλλά συγχρόνως αναγνώριζε την διαφοροποιημένη ευθύνη της κάθε χώρας (με βάση τις ανάγκες ανάπτυξής της και την ιστορική της ευθύνη στη δημιουργία του φαινομένου). Παράλληλα, με βάση το Πρωτόκολλο, δημιουργήθηκαν οι λεγόμενοι 'ευέλικτοι μηχανισμοί' (flexible mechanisms) που περιλαμβάνουν: έργα κοινής υλοποίησης (Joint Implementation), το μηχανισμό καθαρής ανάπτυξης (Clean Development Mechanism) και το εμπόριο άνθρακα (Carbon trading).

Η ισχύς όμως του Πρωτοκόλλου έμελλε να καθυστερήσει κατά πολύ, μιας και απαιτούνταν να επικυρωθεί από τουλάχιστον 55 χώρες, οι οποίες θα αντιστοιχούσαν στο 55% των παγκόσμιων εκπομπών. Κάτι που έγινε εξαιρετικά δύσκολο με την αποχώρηση των ΗΠΑ από το Πρωτόκολλο, με ευθύνη της Κυβέρνησης Μπους. Το Πρωτόκολλο διασώθηκε τελικά το 2004, όταν η Ρωσία το επικύρωσε και το έθεσε σε ισχύ (στις 16 Φεβρουαρίου 2005).

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρέθηκε από την πρώτη στιγμή στην πρωτοπορία όσον αφορά τις πολιτικές περιορισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την προσπάθεια επικύρωσης. Σήμερα, το Πρωτόκολλο του Κιότο έχει πλέον επικυρωθεί από 132 κράτη του αναπτυγμένου κόσμου. Μόνο δύο αναπτυγμένες χώρες δεν έχουν επικυρώσει το Κιότο: οι ΗΠΑ και η Αυστραλία. Όσο αφορά μάλιστα την τελευταία, μετά την πρόσφατη αλλαγή κυβέρνησης (εκλογή Εργατικών), εξελίξεις θα πρέπει να αναμένονται, μιας και η επικύρωση του Πρωτοκόλλου του Κιότο υπήρξε από τις βασικότερες προεκλογικές δεσμεύσεις του Εργατικού κόμματος.

Η «μετά-Κιότο» εποχή όμως είναι σήμερα ζωτικής σημασίας για τον πλανήτη, και αυτό ακριβώς πρόκειται να συζητηθεί τις επόμενες ημέρες στο Μπαλί. Η προσεχής Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (Μπαλί, 3-14 Δεκεμβρίου 2007), θα πρέπει να αποτελέσει την αφετηρία για μια επιτυχημένη συμφωνία νέων δεσμεύσεων της διεθνούς κοινότητας για μειώσεις των ατμοσφαιρικών ρύπων μετά το 2012.

Σημαντική και αξιομνημόνευτη παράμετρος σε όλες τις διαπραγματεύσεις για το κλίμα αποτελεί επίσης η στάση των αναπτυσσόμενων χωρών (αλλά και ορισμένων αναπτυγμένων) οι οποίες δηλώνουν ότι δεν δέχονται μέτρα που θα επιβράδυναν την οικονομική τους ανάπτυξη για χάριν του περιβάλλοντος. Για τον λόγο αυτό, η ανάδειξη της σημασίας της λεγόμενης «πράσινης ανάπτυξης» είναι επιτακτική, ώστε ακόμη και οι πιο «δύσπιστες» περιβαλλοντικά χώρες να αποδεχτούν κοινές δράσεις.

Το Κλίμα είναι στο Χέρι σου

Και ενόσω σημαντικές αποφάσεις θα συνεχίσουν να λαμβάνονται για το κλίμα, η ενεργή συμμετοχή μας θα εξακολουθεί να αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την βιώσιμη ανάπτυξη. Εάν δεν αναλάβουμε όλοι δράση, η αλλαγή του κλίματος θα προκαλεί ολοένα και περισσότερες ζημίες και θα διαταράσσει τη λειτουργία του περιβάλλοντος. Θα μπορούσε εν συνεχεία να επιδράσει αρνητικά την οικονομία και να λειτουργήσει αποσταθεροποιητικά σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Η επιλογή και η ευθύνη είναι δική μας! Όσο ευθυνόμαστε για την κλιματική αλλαγή, άλλο τόσο μπορούμε να βοηθήσουμε στην καταπολέμησή της. Έχουμε ηθική υποχρέωση στις επόμενες γενιές να αλλάξουμε την φθίνουσα πορεία της κατάστασης του πλανήτη μας. Ως ένα πρώτο βήμα, ας απαιτήσουμε από τις ηγεσίες μας σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο να υιοθετήσουν, και κυρίως να εφαρμόσουν, πιο αποτελεσματικές πολιτικές και δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος.

Ας μη ξεχνάμε επίσης ότι καθένας από μας έχει τη δύναμη να κάνει τη διαφορά. Ακόμη και μικρές αλλαγές στις καθημερινές μας συνήθειες μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, χωρίς να επηρεαστεί αρνητικά η ποιότητα της ζωής μας. Ας αλλάξουμε λοιπόν τις δικές μας συνήθειες. Ορισμένα καθημερινά - πρακτικά παραδείγματα που μπορεί ο καθένας από εμάς να ακολουθήσει είναι:

 η εξοικονόμηση οικιακής ενέργειας (επιλογή αποδοτικότερων ενεργειακά οικιακών συσκευών και φωτισμού – αποδοτικότερη ρύθμιση και μόνωση θέρμανσης και ψύξης του σπιτιού – στροφή στην «πράσινη» ενέργεια)
 η εξοικονόμηση ενέργειας «καθ’ οδόν» (περιορισμός χρήσης αυτοκινήτου και αύξηση χρήσης μέσων μαζικής μεταφοράς – χρήση ποδηλάτου)
 η ορθολογικότερη κατανάλωση (χρήση τοπικών, βιολογικών προϊόντων ή προϊόντων που φέρουν το Ευρωπαϊκό Οικολογικό Σήμα (Eco-Label) - μείωση απορριμμάτων – ανακύκλωση – αποφυγή σπατάλης χαρτιού – κομποστοποίηση)

Τέλος, να σημειωθεί ότι η πραγματική αλλαγή θα έρθει μόνο όταν όλοι αναλάβουμε δράση, ενημερώσουμε και κινητοποιήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερους συμπολίτες μας για την κατάσταση του πλανήτη και για τις δυνατότητες αναστροφής του προβλήματος. Ας γίνουμε συμμέτοχοι στη λύση!


{ Πηγές: Αλ Γκορ «Μια Ενοχλητική Αλήθεια: Το παγκόσμιο πρόβλημα της υπερθέρμανσης του πλανήτη και τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό»
Δίκτυο Μεσόγειος SOS – Κλιματική Αλλαγή και ΑΠΕ: www.medsos.gr
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γ.Δ. Περιβάλλοντος – «Εσύ Ελέγχεις την Κλιματική Αλλαγή»: http://ec.europa.eu/environment/climat/campaign/index.htm
Σύμβαση - Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή: http://unfccc.int/
Greenpeace – Το Κλίμα Αλλάζει: http://www.stopclimatechange.gr
WWF – Εκστρατεία για την Κλιματική Αλλαγή: http://climate.wwf.gr }

Εφημερίδα "Πολίτης της Θράκης"
www.politis-thrakis.gr